Vraag & antwoord: non-dualisme

In de ParaVisie van september een uitgebreid artikel over non-dualiteit, gebaseerd op vragen die leerlingen stelden aan leraar Richard Sylvester. Omdat de ruimte in het magazine beperkt is, hierbij vragen en antwoorden die daarin niet aan bod konden komen. Voor wie álle antwoorden wil lezen, verwijzen we naar het boek Non-Dualisme in vraag en antwoord (ISBN 9789088401701).

Vraag: Beste Richard, ik heb de discussies op conscious.tv bekeken tussen jou en twee andere nondualiteitsleraren. Ik vond het interessant en informatief, maar ik merkte dat er meningsverschillen tussen jullie leken te bestaan. Het lijkt er dus op dat zelfs sprekers over advaita in de valkuil van de woordentwist trappen. Ook heb ik gemerkt dat verschillende boeken over nondualiteit met elkaar van mening lijken te verschillen, en sommige sprekers geven aan dat andere sprekers misleidend zijn. Maakt advaita er dus dezelfde puinhoop van als de grote wereldreligies hebben gedaan? Verschijnen er onderverdelingen, dogma’s en vormen van onderricht die elkaar tegenspreken? Het spijt me als ik klink als iemand van de advaitapolitie, maar ik wil graag weten wat je hier van vindt. Het beste, Jason.

Antwoord: Beste Jason, de termen ‘advaita’ en ‘nondualiteit’ zijn overkoepelende termen die heel breed zijn. Dus ja, je zult merken dat er verschillende gezichtspunten tot uitdrukking worden gebracht, en het is waarschijnlijk onvermijdelijk dat een spreker het gezichtspunt van een andere spreker zal tegenspreken. Zoals je al aangeeft kunnen we dat vergelijken met de religieuze schisma’s die onvermijdelijk ontstaan uit onze wat strijdlustige psychologie. Wat dat betreft citeer ik het Nieuwe Testament graag verkeerd: “Waar er twee of drie in mijn naam bijeen zijn, daar zal onenigheid, disharmonie en een knokpartij zijn.”

Het tegengif dat ik tegen dat alles inbreng is om niet te vergeten dat geen enkel gezichtspunt er echt toe doet. Als je merkt dat je het te serieus neemt, neem dan een kop thee en loop een rondje door het park, of doe iets anders dat je leuk vindt om te doen. Alle versies van advaita zijn slechts verhalen. Ze kunnen geen van alle recht doen aan de werkelijkheid van bevrijding. Buiten dat zou ik gewoon uit de buurt blijven van iedereen die iets met nondualiteit voor ogen heeft, dat wil zeggen, iedereen die het belangrijk lijkt te vinden dat je zijn of haar versie aanhangt.

De discussies op conscious.tv waren heel leuk om te doen, maar je hebt gelijk als je zegt dat er absoluut verschillen bestonden tussen de dingen die we zeiden. Eén spreker had het bijvoorbeeld over groepen door transpersoonlijke ervaringen helpen gaan. Het is niet zo moeilijk om transpersoonlijke ervaringen in een groep mensen op te roepen, als ze daar maar open voor staan. Ik heb dat zelf als transpersoonlijke trainer vaak gedaan, en ik heb het als deelnemer vaak in workshops ervaren.

Transpersoonlijke ervaringen zijn prachtig, maar ze zijn zo heftig dat ze naderhand een ravage in je persoonlijke leven kunnen aanrichten. Ze hebben echter niets meer of minder te maken met bevrijding dan welke andere ervaring ook. Bevrijding is niet transpersoonlijk, ze is onpersoonlijk en je kunt er niet vanuit gaan dat ze tijdens een workshop in het weekend even opgeroepen kan worden, door mij of door wie dan ook. Bevrijding heeft geen betrekking op welke ervaring dan ook, of die nu transpersoonlijk is of niet. Ze heeft niets met mij te maken, en als gezien wordt waar jij ergens zit weet je dat het ook niets met jou te maken heeft.

Ik vind het idee leuk dat jij als advaitapolitie zou optreden. Dat is zwaar werk, maar iemand moet het doen. Het beste, Richard.

Vraag: Ik begrijp dat je geschreven hebt dat er niets bestaat buiten dat wat zich hier in mijn kamer afspeelt, en dat er niets bestaat buiten dat wat zich daar in jouw kamer afspeelt. Er moet hier sprake zijn van een tegenstrijdigheid, want het kan niet allebei tegelijk waar zijn.

Antwoord: Dat is de constructie die het denken van de woorden maakt die het hoort. Vergeet niet dat woorden hoe dan ook nooit de Eenheid kunnen beschrijven. Het denken kan die woorden als tegenstrijdig opvatten. Dat is prima. Maar ik zou zeggen dat die woorden, en vele andere over nondualiteit, paradoxaal zijn. Het denken kan nondualiteit absoluut niet begrijpen. Hoe het denken de werkelijkheid waarneemt en wat gezien wordt bij ontwaken of bevrijding zijn twee volkomen verschillende dingen. Bij bevrijding wordt gezien dat er geen persoon noch een geest bestaat en dat Dit alles is wat er is. Daarom kan het zien van nondualiteit zo’n schok zijn. Het denken kan die puzzel proberen op te lossen, maar dat is niet van belang. Hem oplossen, als dat al mogelijk zou zijn, zou bevrijding geen millimeter dichterbij brengen. Hem niet oplossen zal bevrijding niet tegenhouden. Misschien zou je dit metaforisch als een zen koan kunnen opvatten die de logica tart en het denken voorbijgaat.

Vraag: Nu je het toch over koans hebt, hoe zou jij, vanuit het gezichtspunt van de nondualiteit, antwoorden op koans als “Wat is het geluid van één klappende hand?”?

Antwoord:Ik heb het weliswaar over koans, maar daar krijg ik doorgaans zo’n hoofdpijn van dat ik er niet veel aandacht aan besteed. Ik loop liever een rondje om het meer in het park en drink liever een kop koffie in het café daar. Maar pas geleden zag ik iemand reageren op “Wat is het geluid van één klappende hand?” door gewoon met één hand op de tafel te slaan waaraan hij zat. Dat vond ik heel slim. Maar ik denk dat het bij koans niet om slimheid draait. Hier is mijn eigen nondualiteitskoan om je tanden op stuk te bijten: “Hoe kom je uit een gevangenis waar je niet in zit?”

Vraag: Ik zou graag willen weten wat je denkt over de verschillende visies op nondualiteit dit momenteel naar voren worden gebracht. Ik heb het gevoel dat wat jij en Tony Parsons zeggen weinig te maken heeft met waar de meeste nonduale leraren het over hebben. Die zeggen dingen als “Je bent nu al aanwezig als bewustzijn, maar om daar achter te komen moet je het geloof in ‘ik’ onderzoeken.” Eén leraar zegt dat je de moed moet hebben om als bewustzijn te leven. Een andere zegt dat je niet langer moet geloven in het concept ‘ik’. Ik heb een hoop adviezen gekregen, die er meestal op gericht zijn om me stevig op mijn plaats te zetten. Maar jij, Tony en een paar anderen zeggen dat het zien van de Eenheid een soort energetische verschuiving is en dat die niets te maken heeft met hoeveel we aan zelfonderzoek doen of hoeveel we van nondualiteit begrijpen. Er lijkt dus een hoop verwarring te bestaan omtrent dit onderwerp. Dat kan de zoeker heel wat hoofdbrekens kosten. Maar wachten op het moment dat zich een energetische verschuiving voordoet kan ook veel verwachtingen wekken. Kun je hier je licht eens op laten schijnen?

Antwoord:De clou zit hem in het woord ‘leraar’. Sprekers die zeggen dat ze nondualistisch onderricht geven schrijven vaak een wordingsweg voor, een of andere versie van het verhaal dat afgescheidenheid doorzien kan worden door het doen van een inspanning. Dat kan niet. Of afgescheidenheid van je afvalt heeft niets te maken met degene die zichzelf een afzonderlijk persoon voelt. Maar wegen en oefenpraktijken hebben psychologische en emotionele effecten die aangenaam of onaangenaam kunnen zijn en die het leven makkelijker of moeilijker kunnen maken.

Of je concepten over nondualiteit wel of niet begrijpt, of dat je wel of niet gelooft in het ‘ik’-concept, is niet relevant, want dat zijn dingen die een persoon kan doen, en de persoon kan nondualiteit nooit zien. Wat betreft “de moed hebben om als bewustzijn te leven”: ik heb geen idee wat dat betekent, en ook niet hoe je dat zou moeten doen. Maar het klinkt pijnlijk en daarom aantrekkelijk voor de masochisten onder ons. Het zou ons ook ruimte bieden om onszelf een pak slaag te geven als we ‘falen’ of hoog van de toren te blazen als we ‘slagen’.

Ik zou erg achterdochtig zijn ten aanzien van iedere leraar die zegt dat je iets moet of hoort te doen. Veel psychotherapeuten hebben een goed inzicht in de negatieve gevolgen van ‘moeten’ en ‘horen’. Ze waarschuwen tegen de gevaren van de ‘hardening of the oughteries’ en ‘musterbation’.

Je hebt gelijk dat wachten op een verschuiving ook een hoop verwachtingen kan wekken. Die zullen het zien van de Eenheid vertragen noch versnellen. Als het geven van advies mogelijk was, wat niet zo is, dan zou ik zeggen dat je niet moet gaan zitten wachten op een verschuiving, maar beter iets eenvoudigs kunt zoeken dat je leuk vindt en dat dan doen, bijvoorbeeld een wandeling in het park maken of een kop koffie in een café drinken, of iets anders dat je leuk lijkt om te doen.

Vraag: Ik merk dat iets eenvoudigs doen vijf minuten kan werken, maar dan ga ik weer denken ‘Oké, en wat nu?’. Als het zo simpel is, hoe komt het dan dat we daar steeds maar niet opkomen?

Antwoord:Je hebt gelijk. Voor degene die in afgescheidenheid leeft is iets eenvoudigs doen niet voldoende, niet heel lang in ieder geval. Daarom heeft het ook geen zin om hier advies over te geven. We komen daar ondanks de eenvoud ervan niet op omdat er sprake lijkt te zijn van een persoon die er op een andere denkbeeldige plek en in een andere denkbeeldige tijd naar op zoek is. Als het gevoel een persoon te zijn verdwijnt, wordt het duidelijk dat Dit het is en dat er niet meer naar gezocht hoeft te worden.

Toetje

In het voorjaar van 2014 nodigde nondualitymagazine.org lezers uit om artikelen te sturen die antwoord gaven op een lange lijst met vragen die ze hadden gesteld. De meeste vragen gingen over hoe een ‘verlicht persoon’ zich wel en niet zou gedragen. In zijn reactie heeft Richard Sylvester hun vele vragen als volgt samengevat:

            Wat gebeurt er met het denken als je sterft?

            Bestaat wedergeboorte?

            Zou iemand die verlicht is bang kunnen zijn voor spinnen of de dood?

            Zou iemand die verlicht is lippenstift dragen of een liposuctie ondergaan?

            Zou iemand die verlicht is woede of angst kunnen voelen?

Dit is zijn reactie:

De aanname die in al die vragen vervat zit is dat er zoiets als een verlicht persoon zou kunnen bestaan, of, erger nog, een Verlicht Persoon die bepaalde eigenschappen zou kunnen manifesteren waaraan hij of zij herkend zou kunnen worden. Bij die eigenschappen zou inbegrepen kunnen zijn: weten wat er met het denken gebeurt als je sterft, weten of er zoiets bestaat als wedergeboorte, niet bang zijn voor de dood of spinnen, geen lippenstift dragen of liposuctie ondergaan, niet je zelfbeheersing verliezen of bang worden en zeker geen wettelijk voorbehoud maken!

We hoeven sommige van die eigenschappen maar toe te kennen en we roepen het idee in het leven van een Godman of een Godvrouw. Ik denk dat Godmannen en Godvrouwen in grote lijnen heel slecht voor ons zijn. Ze zullen ons waarschijnlijk verleiden tot een vrolijke dans waarin we onze relaties, onze credit cards en ons verstand zullen verliezen. Net als andere geliefden breken ze vaak ons hart.

Maar een Godman of Godvrouw is slechts een idee, en er bestaat niet zoiets als een verlicht persoon of een Verlicht Persoon. Daarom kunnen we iedereen afwijzen die beweert tot een van die categorieën te behoren.

‘Verlichting’ is een gluiperig woord dat ik meestal vermijd, maar omdat nondualitymagazine.org die term gebruikt in haar vragen zal ik dat ook doen. Jullie tijdschrift, jullie regels.

Verlichting bestaat nu juist uit het rechtstreeks zien dat er geen persoon is, dus kunnen er ook geen verlichte personen bestaan. Er is geen zelf, dus de zoektocht naar zelfloosheid is tevergeefs. We proberen iets te verliezen dat we niet hebben, want er is niemand om het te hebben.

Er zijn weliswaar geen regels, maar het rechtstreeks zien van de Eenheid brengt vaak een diepe herkenning van niet-weten. Vragen als ‘Wat gebeurt er als je sterft?’, ‘Bestaat er wedergeboorte en karma?’ en ‘Is het ijdel om lippenstift te dragen? Zo niet, welke tint staat me dan het beste?’ lossen op in dat grote niet-weten. De geest, als we even doen alsof die bestaat, verliest gewoon zijn interesse in onderwerpen waarover je alleen maar ongefundeerde meningen kunt hebben. In plaats van onbeantwoordbare vragen te stellen kan zich dan ontspanning voordoen.

Er bestaat geen methode, maar als die wel bestond zou het ontspanning zijn. Daarom beveel ik iedereen aan om thee te drinken en taart te eten.

Laat me eindigen met een citaat van Longchenpa: “Een dwaas die zijn dogma vertrouwt zit gevangen; hij is verdwaald geraakt in het intellect en ziet de werkelijke betekenis niet.” En dit is afkomstig van zijn vertaler, Keith Dowman: “Ontspanning is de sleutel tot het boeddhaschap hier-en-nu.”

Uit: Non-Dualisme in vraag en antwoord: http://www.uitgeverij-pantarhei.nl/Products_Detail.php?ProductID=316

 Richard Sylvester: www.richardsylvester.com